Oddziaływanie promieniowania słonecznego a nasze zdrowie

            Słońce jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wpływa korzystnie na samopoczucie, pobudza wydzielanie wielu hormonów, umożliwia syntezę witaminy D. Jednak nadmierne korzystanie z kąpieli słonecznych może wywoływać też wiele objawów niepożądanych. Przed promieniami słonecznymi powinni się bezwzględnie chronić ludzie o typie skóry:

 Typ I (bardzo jasna, często pokryta piegami, włosy jasny blond lub rude, oczy niebieskie), którzy nigdy się nie opalą na wakacjach ze względu na brak pigmentacji.

 Typ II (skóra jasna, włosy blond do brązowych, oczy niebieskie, zielone lub szare) wykazuje znaczną skłonność do oparzeń.

 Typ III (skóra jasnobrązowa, włosy ciemnoblond lub brązowe) mogą się opalać i występuje u nich wyraźna opalenizna.

 Typ IV (skóra brązowa lub oliwkowa, włosy ciemnobrązowe) - ekspozycja na słońce nie wywołuje u nich oparzeń.

 

Co to jest promieniowanie UV?

            Promieniowanie elektromagnetyczne UV, charakteryzujące się długością fali krótszą od promieniowania widzialnego. Odsłonięta skóra podlega działaniu pełnego zakresu promieniowania słonecznego.

Zmiany skórne zależą przede wszystkim od promieniowania ultrafioletowego (UV), będącego jedną ze składowych widma światła słonecznego.

Promieniowanie UV dzielimy na dwa podstawowe zakresy: krótszy zakres to tzw. promieniowanie rumieniotwórcze - UVB (długość fali 290 - 320 nm), dłuższy zakres to promieniowanie UVA (długość fali 320 - 400 nm), przed którym - w odróżnieniu od UVB - nie chroni nas nawet szkło. Ponadto, w zakresie promieniowania UVA wyróżnić można promienie UVA 1 o długości fali 340 - 400 nm i promienie UVA2 o długości fali 320 - 340 nm.

Indeks UV

Jest to międzynarodowy standard pomiaru (UV) emitowanego przez Słońce. Skala Indeksu UV zawiera się od 0 do 16, jednak zarówno w Polsce jak i na prawie całym świecie, nie spotyka się wartości większych niż 10

 

Leczenie oparzeń 1 i 2 stopniaOparzenie słoneczne 2 stopnia

Całodzienne opalanie się bez substancji osłonowej na skórze może spowodować oparzenie 1 stopnia. Skóra jest wówczas zaczerwieniona, obrzęknięta, ocieplona. Widocznemu rumieniowi skóry towarzyszy świąd, pieczenie, niekiedy bolesność. Leczenie polega na stosowaniu zimnych okładów (z wody czy lodu), maści chłodzących, środków regenerujących, środków nawilżająch i nawadniających skórę...  

WALKA Z OPARZENIEM POSŁONECZNYM

Po dłuższej kąpieli słonecznej skóra jest zarumieniona, przegrzana, odwodniona oraz pełna wolnych rodników, które mogą uszkodzić jej delikatną kolagenowo-białkową strukturę. Zaburzone są  mechanizmy regulacyjne komórek. Szczególnie narażona jest delikatna skóra dzieci. Toteż po upalnym dniu plażowania nie wolno zapomnieć o zabiegach regeneracyjnych wobec skóry.     Długotrwałe narażenie na promieniowanie słoneczne jest przyczyną poparzeń
oraz zmian chorobowych skóry. Stop długim kąpielom słonecznym!
Stonujmy filtrami przeciwsłonecznymi brązowy kolor skóry!

 
Co się dzieje ze skórą pod wpływem poparzenia słonecznego

Poparzenie słoneczne – czyli tzw. ostry odczyn popaprzeniowy spowodowany jest przede wszystkim promieniowaniem UV-B. Bolesny rumień i stan zapalny tkanki podskórnej ujawnia się po około 2-4 godzinach po opalaniu się. Od tego momentu rumień stopniowo się nasila, by osiągnąć swój szczyt po 9-14 godzinach. Po 24-48 godzinach rumień zanika. O ile promieniowanie UVB już w małych dawkach jest rumieniotwórcze, o tyle promieniowanie UVA wywołuje rumień dopiero w bardzo dużych dawkach, jako tzw. oparzenie termiczne.

Szczególnie zagrożone poparzeniem skóry są osoby o jasnej karnacji

Bolesny oparzeniowy rumień dotyka najbardziej osoby o jasnej karnacji (o jasnych oczach, włosach blond lub rudych). Błąd długotrwałego opalania się bez osłony kremu ochronnego, (czy bez wcześniejszego zahartowania skóry) - to pierwszych objawów poparzeniowych możecie spodziewać się już po kilku godzinach. Poparzenia słoneczne są najczęściej 1 stopnia (rzadko 2 stopnia).

Oparzenie słoneczne 1 stopnia    Całodzienne opalanie się osoby o jasnej karnacji, bez odpowiedniej substancji osłonowej na skórze - może spowodować oparzenie 1 stopnia. Zwłaszcza po dłuższej kąpieli słonecznej w godzinach południowych skóra jest zarumieniona, przegrzana, odwodniona oraz pełna wolnych rodników, które mogą uszkodzić jej delikatną kolagenowo-białkową strukturę. Szczególnie narażona jest delikatna skóra dzieci. Skóra jest wówczas zaczerwieniona, obrzęknięta, lokalnie ocieplona. Rumieniowi skóry towarzyszy świąd, pieczenie, bolesność. Leczenie polega na stosowaniu okładów z kwasu borowego, zimnych okładów z wody lub lodu, maści chłodzących, środków regenerujących, środków nawilżających i nawadniających -D-pantenolu, lanoliny, kwas hialuronowego, itp.; oraz środków lekko natłuszczających, itp. Przy lżejszych poparzeniach 1 stopnia możemy stosować również okłady ze zsiadłego mleka czy jogurtu, itp.  (patrz dalej – pielęgnacja domowa).


Leczenie oparzeń 1 stopnia lekami naturalnymi

W oparzeniach łagodnych, np. pierwszego stopnia (objawiających się głównie silnym zaczerwienieniem skóry i jej pieczeniem, niekiedy bąblami) korzystne jest stosowanie łagodnie działających ekstraktów roślinnych. Dotyczy to zwłaszcza delikatnej skóry dziecka. Przykładowo skutecznym środkiem hamujących powstawanie mediatorów zapalenia są popularne ekstrakty z cebuli i czosnku dostępne w aptece. (Np. EXTRALL, ALLIOGEL). Wykazują one działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Ekstrakty te nakładane na skórę w postaci maści, czy emulsji łagodzą stan zapalny i zapobiegają wystąpieniu bąbli i wysięków pooparzeniowym. Zaś w przypadku wystąpienia bąbli oparzeniowych i wysięków surowiczym – zapobiegają zakażeniom bakteryjnym. Ekstrakty tego typu posiadają odpowiednie podłoża, które uelastyczniają, nawilżają i natłuszczają skórę oraz wydłużają działanie ciał czynnych zawartych w wyciągu z cebuli, czy czosnku. Skraca to czas regeneracji skóry. Przykładowo w skład żelu ALLIOGEL wchodzi środek przyśpieszający ziarnikowanie skóry oraz O-beta-hydroksyloetylorutozyd. Substancje te nasilają pracę komórek odtwarzających naskórek.Toteż kilkudniowa kuracja łagodzi bolesny rumień skóry i znacznie przyśpiesza czas re­ge­ne­ra­cji uszkodzonego słońcem naskórka. Popularny zestaw do leczenia oparzeń 1 stopnia po słońcu to np:

♦ D-pantenol (prowitamina B5)

♦ lanolina


Efektywnym środkiem regenerującym i nawilżającym skórę jest D-pantenol.

Związek ten regeneruje naskórek po oparzeniu słonecznym – gdyż jest silnym stymulatorem wzrostu i odnowy zarówno komórek naskórka, jak i skóry właściwej. Ponadto pochłania wilgoć z otoczenia i zatrzymuje w skórze. D-pantenol posiada zdolność wnikania w głąb skóry (jak też włosów i paznokci). Nawilża dzięki temu intensywnie skórę, a ponieważ łatwo w nią wnika, sprawia, że staje się eleastyczna , gładka i miękka.

Dobrym dodatkiem do D-patenolu jest popularna lanolina.

Ta naturalna substancja zwierzęca (tłuszcz z owczej wełny) - dobrze wnika przez naskórek i przyśpiesza jego regenerację poprzez ziarnikowanie. Co więcej tworzy na powierzchni skóry film zmniejszający odparowywanie wody z naskórka. Skóra wchłaniając i magazynując dostarczoną w ten sposób odżywczą wodę wypełnia ubytki skóry uszkodzonej w czasie opalania. Popularnym preparatem, dostępnym bez recepty, który zawiera w/w składniki regenerujące i nawilżające jest Alantan.
 

Przykłady zabiegów domowych łagodzących oparzenia oparzeń 1 stopnia po słońcu:

● Rumień posłoneczny na skórze zmniejszy i złagodzi okład z jogurtu, zsiadłego mleka czy kefiru. Okłady takie ściągną skórę i złagodzą poparzenia.

● Posłoneczny rumień – czyli stan zapalny skóry dobrze łagodzi żel ze świeżego aloesu lub sok ze świeżego ogórka.

● Silny i bolesny rumień oparzeniowy po opalaniu się możemy krótkotrwale oziębiać wodą i lodem.

● Po każdym umyciu zmienionej zapalne skóry celowe jest namaszczenie jej w/w substancjami lekko natłuszczającymi, nawilżającymi i regenerującymi.

● Mocno opaloną skórę twarzy dobrze pielęgnuje pasta złożona z 2 łyżek glinki kosmetycznej, 1 łyżki soku z cytryny, 1 łyżki miodu i kilku sproszkowanych goździków.


Oparzenie słoneczne 2 stopnia

Kiedy rumień skóry jest rozległy, nasilony oraz towarzyszy mu silne pieczenie skóry, lokalna opuchlizna, pęcherze, obfity wysięk surowiczy - mamy do czynienia z oparzeniem II stopnia. W takich przypadkach może być konieczne zastosowanie przeciwobrzękowych maści steroidowych, maści osuszających wysięki surowicze ze skóry, maści zabezpieczających przed wtórną infekcją bakteryjną w uszkodzonej skórze, itp. Szczególnie niebezpieczne jest pękanie bąbli oparzeniowych i wyciek surowiczy. Płyn surowiczy jest bowiem bogaty w białko i stanowi pożywkę dla bakterii chorobotwórczych. W takich przypadkach należy posmarować bąble wypełnione płynem surowiczym preparatem chroniącym przed bakteriami. W najnowszych preparatach pojawiają się również naturalne fizjologiczne enzymy (regenerujące ich ubytek wskutek opalania). Zmniejszają one aktywność wolnych rodników i pomagają w rozkładzie i usunięciu zniszczonych ultrafioletem białek skóry.


Już przy oparzeniu 2 stopnia potrzebna jest pomoc lekarza!

Jeśli poparzenie słoneczne jest bardzo silne - objawia się widoczną opuchlizną, silną gorączką i obfitym wyciekiem surowicy z tkanek, czy też bolesnymi zmianami barwnikowymi skóry na znacznej powierzchni – należy skontaktować się niezwłocznie z lekarzem.


Uwaga – niebezpieczeństwo udaru słonecznego!

Pamiętajmy, że w oparzeniu 2 stopnia może towarzyszyć tzw. udar słoneczny (cieplny) wywołany wysoką temperaturą powietrza i intensywnym promieniowaniem podczerwonym. Dodatkową przyczyną udaru cieplnego może być odwodnienie spowodowane nadmiernym poceniem się i niedostatecznym uzupełnianiem płynów (elektrolitów); brak osłony głowy i karku, wrażliwy na udar wiek (niemowlęta, podeszły wiek). Typowymi objawami udaru słonecznego są: bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, uczucie osłabienia oraz przyspieszone tętno.


oprac. mgr Edward Ozga Michalski
konsultacja medyczna: Dr n. med. Andrzej Szmurło
dermatolog

ZAPRASZAMY MIESZKAŃCÓW WARSZAWY I OKOLIC
DO SKORZYSTANIA Z PRACOWNI PROFILAKTYKI CZERNIAKA
Pracownia Dermatoskopii Cyfrowej, NZOZ Centrum Profilaktyki i Terapii
02-383 Warszawa, ul. Grójecka 126,
ZAPISY : tel/fax. (22) 659-46-27, tel. (22) 824-79-51
lub e-mail: andrzej@szmurlo.waw.pl

Piśmiennictwo
1. Dermatologia Praktyczna; lekarze dermatolodzy: Małgorzata Opalińska, Katarzyna Prystupa, Wadim Stąpór, Wyd.Lek. PZWL 1997. 2. Ochrona przed słońcem podczas uprawiania sportu - materiały internetowe udostępniane przez Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy CIOP-PIB
3. Zaburzenia barwnikowe hiperpigmentacyjne jako problem kosmetyczny; Aneta Urbańska; Nowa Medycyna - Dermatologia V zeszyt 120 (1/2003).
4. Słońce i skóra – cykl publikacji; dr. Katarzyna. med. Katarzyna Prystupa (alergolog-dermatolog) , Edward Ozga-Michalski, Anna Gotowiec; Moje Zdrowie; 1997-2000 r.
5. Genetyczne uwarunkowania czerniaka, Postępy Dermatologii i Alergologii 1/2006; Zespół lekarzy: Urszula Brudnik, Anna Wojas-Pelc, Wojciech Branick
6. Pierwotny czerniak złośliwy głowy i szyi; Karolina Hydzik-Sobocińska, Marcin Sobociński; "TERAPIA" NR 6 (153), CZERWIEC 2004; Katedra i Klinika Otolaryngologii CM UJ w Krakowie; Kierownik: prof. dr hab. med. Jacek Składzień